Histamin, bağışıklık, sindirim ve sinir sisteminin çalışmasında rol alan, nörotransmitter bir azot bileşiğidir. Vücudumuz alarma girdiğinde bağışıklık sistemimizin salgıladığı ilk askerlerdir. Yani doğal bir bağışıklık habercisidir. Vücutta oluşan önemli mesajları beyne iletir.
Histamin normal şartlarda vücudumuzda belli bir miktarda salgılanır. İşi bittiğinde ise yıkılarak vücuttan atılır. Ancak üretimi gereğinden fazla olduğunda veya histamini bağırsaklarda yıkan DAO (Diamin Oksidaz) ve beyinde yıkan HMT (Histamin N-metiltransferaz) enzimlerinin eksikliğinde histamin vücutta birikir. Vücudun bu fazlalığa aşırı yanıt vermesi histamin intöleransı olarak adlandırılır.
Histamin İntöleransı Belirtileri
- Vücutta kızarıklık, egzama, pullanma, kaşıntı, kurdeşen
- Burunda şişlik, tıkanıklık, akıntı, hapşırma, astım
- Kırmızı, akıntılı, kaşıntılı sulu gözler
- Kalp hızında artış
- Tansiyon düşmesi
- Mide asidinde artış (HCL)
- Mide bulantısı, kusma, ishal, şişkinlik
- Anksiyete, yorgunluk, sinirlilik
- Migren, baş ağrıları, kulak çınlaması
- Karında şişkinlik, kramp
- Düzensiz adet döngüleri
- Sıcak basması
*Bu belirtiler özellikle yüksek histaminli beslenmeden sonra gerçekleşiyorsa histamin intöleransı akla gelmelidir. Ayrıca kanda histamin ve DAO enzimleri seviyeleri bakılarak ta tanı konulabilir.
**Histamin intöleransı hem vücutta gereğinden fazla histamin üretilmesi hem de vücutta var olan histaminin yıkılamamasından oluşabilir. Doğru tedavi için intöleransın nedenini bulmak gerekir. Buna göre;
Histamin seviyesi normal + DAO çok düşük ise muhtemelen genetik DAO enzim eksikliği vardır. Bu kişilerde tedavi DAO takviyesi almak veya ömür boyu histamin diyeti yapmak gerekir.
Vücutta Histamin Artışına Neden Olan Durumlar
- Alerjik durumlar (tip 1 alerji, İgE ve İgG reaksiyonları)
- Geçirgen bağırsak (leaky gut)
- Bağırsak bağışıklığı düşük olursa (İgA düşer) iltihap artar. Vücutta iltihap histamini artırır, artan histamin iltihabın daha da artmasına neden olur.
- SİBO (ince bağırsakta aşırı bakteri birikimi)
- SİFO (ince bağırsakta aşırı mantar birikimi, Candida gibi)
- Sindirim sisteminde kanama (gastrik ülser), İBS, Crohn hastalığı, ülseratif kolit
- Kurşun, kadminyum, alüminyum, civa gibi metallerin vücutta birikimi (ağır metal toksisitesi)
- Parazit, bakteriyel ve viral enfeksiyonlar, mantar
- Gluten intöleransı, gıda hassasiyetleri
- DAO ve HMT enzimlerinin eksiklikleri (özellikle DAO)
- Antidepresan, ağrı kesici, antihistaminikgibi ilaçların uzun süre kullanımı
- Küf maruziyeti (otopark gibi nemli-küflü ortamlarda çalışma gibi)
- Histaminden zengin besinleri çok tüketmek
DAO Enzim Eksikliğine Neden Olan Durumlar
*DAO’nun %90’ı ince bağırsak hücrelerinde üretilir.
- Bağırsak hasarı
- Kronik stres (DAO’yu düşürür + geçirgen bağırsağı arttırır + bağırsak bağışıklığını İgA düşürür)
- Alkol
- Çok ve uzun süre ilaç kullanımı
- Genetik DAO enzim bozukluğu
- Bakır, çinko, C vitamini, B6 vitamini, D vitamini ve magnezyum eksikliği
- Histaminli besinlerin aşırı tüketimine bağlı DAO enzim yetersizliği
- Ankilozan spondilit, Romatoit Artrit ve lupus gibi hastalıklarda DAO genelde düşüktür.
Histamini Azaltmak İçin
- Öncelikle histamin yüksekliğine neden olan doğru etkeni bulmak gerekir. Tedavi buna göre düzenlenir.
- Histaminden zengin besinleri beslenmeden çıkarmak vücudun verdiği alarmı dindirecektir ama kalıcı tedavi olmayabilir.
- Terlemek direkt olarak histamini vücuttan atar. Düzenli egzersiz ile düzenli terleme sağlanabilir.
- Yeterli su içmemek histamini vücutta biriktirir. Az su içmeye bağlı baş ağrısı histamin birikiminden dolayıdır. Mutlaka yeterli su içilmeli.
- Düzenlenen beslenme ile beraber mutlaka stres yönetimi sağlanmalı. Çünkü birkaç günlük stres uygulanan tüm tedaviyi sıfırlayabilir!
- Eksiltilen besinlerin yerine mutlaka serbest sebzelerden çeşitli ve renkli olacak şekilde beslenme yapılmalı.
Histamin İçeren Besinler
- Kemik iliği suyu (yoğun histamin içerir, ciddi antijendir)
- Tüm fermente ürünler (yoğun histamin içerirler)
- Sirkeler, kombucha, kvass, turşular (elma sirkesi kişiden kişiye değişir denenmeli!)
- Fermente süt ürünleri: olgun peynirler, eski kaşar, parmesan, tulum peyniri, ricotta, çedar, şırdan mayalı peynirler, küflü peynirler, yoğurt, inek sütü
- Şarküteri ürünleri, füme etler
- Kuru yemişler: Yer fıstığı, kaju, fıstıklar, fındık, badem, ceviz, ay çekirdeği, zeytin
- Tüm kuru baklagiller: soya, bakla, fasulyeler, bezelye, mercimek
- Tatlandırıcılar
- Kuru meyveler
- Soya ürünleri
- Mayalı tüm gıdalar (yoğun histamin içerirler)
- Konserve gıdalar
- Meyvelerden: ananas, papaya, muz, çilek, berry grubu, turunçgiller (greyfurt, portakal, limon), kiraz, kızılcık, ahududu, kivi, erik
- Konserve balıklar, küçük balıklar, deniz kabukluları
- Asitli içecekler
- Enerji içecekleri
- Alkollü içecekler, bira, şarap
- Yeşil çay, mate çayı, beyaz çay, siyah çay
- Hazır soslar, ketçap, mayonez
- Ayçiçek yağı, mısır yağı, tereyağı
- Kakao, çikolata, boza
- Paketli gıdalar
- Glutenli besinler
- Karanfil, tarçın, anason, köri, karabiber, pul-toz biber
- Domates, patlıcan, ıspanak, patates, mantar, bal kabağı (yoğun histamin içerirler)
- Avokado (yoğun histamin içerir)
Histamin Diyetinde Serbest Besinler
- Mango, kayısı, şeftali, nektari, nar, ayva, kiraz, elma, armut, karpuz, kavun, yaban mersini, üzüm, incir, böğürtlen, kayısı, hindistan cevizi meyvesi, Trabzon hurması
- Taze sebzeler: kuzu kulağı, tere, bezelye, kapya biber, taze yeşil biber, lahanalar, pazı, kabak, enginar, kereviz, roka, pancar, kuşkonmaz, brokoli, brüksel lahanası, havuç, karnabahar, sarımsak, marul, soğan, tatlı patates, kereviz, yeşil fasulyeler, pırasa, salatalık
- Tahıl grubundan: kinoa, karabuğday (genelde tepki veriliyor*), basmati pirinç, mısır (kontrollü-denenmeli), teff, amarant
- Taze etler, taze büyük balıklar
- Yumurta (kontrollü-denenmeli)
- Kahve (denenmeli max 1 bardak), adaçayı, ısırgan otu (kontrollü-denenmeli), meyve çayları
- Nane, kekik, biberiye, zerdeçal, zencefil
- Hindistan cevizi yağı, ghee-sade yağ, zeytinyağı, susam, kabak çekirdeği
- Hindistan cevizi sütü, pirinç sütü, badem sütü
- Kestane
Histamin Diyetinde Genel Tavsiyeler
- Tedavide histaminden yüksek besinleri tam elimine etmek önemlidir.
- Hafif vakarlarda 4 hafta, orta vakalarda 2 ay, ağır vakalarda 3 ay ve daha uzun süre histamin diyeti yapmak gerekebilir. Daha sonra yasak besinler tanıtılmalıdır.
- Tedavi süreci kişiye özeldir. Bir kişiyi etkileyen besin başka bir kişiyi etkilemeyebilir. Denenip sonuca bakılarak süreç ilerletilmelidir. Mutlaka doktor-diyetisyen kontrolü olmalıdır.
- Mutlaka stres yönetimi sağlanmalı. Çünkü birkaç günlük stres uygulanan tüm tedaviyi sıfırlayabilir!
- Anti-histaminik ilaç kullanımı varsa tiroit ilacı ile arasında en az 1 saat olmalı.
- Fibromiyalji hastalarının çoğunda histamin intöleransı vardır.
Histamin Diyetinde Takviyeler
- Yüksek doz C vitamini ve Quersetin mutlaka kullanılması gerekenler.
- Çörek otu
- DAO enzim takviyesi (eksikliği varsa)
- B6 vitamini (P5P), B9 vitamini (metiltetrahidrofolat), çinko, eksiklikleri varsa bakır, D vitamini, magnezyum
- Omega-3, omega-9 (taze balık, zeytinyağı)
- Kişiye göre* doğru probiyotik (Lactobacillus Plantarum ve Bifidobacterium İnfantis 2 histamin düşürücüdür)
*Bu yazı Fonksiyonel Tıp bakış açısıyla hazırlanmıştır.
Diyetisyen Fazile Yılmaz
