Geleneksel ve modern tıp uygulamalarında sağlığı korumak, hastalıkları iyileştirmek veya hastalıklardan korunmak adına kullanılan bitkiye Tıbbi Bitki, tıbbi bir bitkinin kullanılan, biyoaktif madde/maddeler taşıyan kısmına veya parçasına Drog adı verilmektedir.
Biyoaktif özellikteki kimyasal etken maddeler bazen bitkinin tamamında, bazen de belirli organlarında (yaprak, çiçek, tohum, kök, kabuk vb) bulunur.
Süzen poşet çaylar, kullanım kolaylığı sağlamak için tek kullanımlık süzen poşetler halindedir. Tıbbi ve aromatik bitkilerden fabrikasyonla hazırlanmış ve doze edilmişlerdir.
Antiseptik özelliğinden dolayı diş eti, damak, ağız ve boğaz iltihaplarında gargara şeklinde etkilidir. Taşıdığı uçucu bileşiklerden dolayı solunum sistemini rahatlatır. Antispazmodik (kasılma çözücü) etkisinden dolayı adet sancılarının ve mide kramplarının rahatlamasında yardımcıdır. Adaçayı terlemeyi bastırır bu nedenle gece terlemesi, sıcak basması ve menopoz dönemi belirtilerini hafifletmede yararlıdır.
** Hamilelik ve emzirme döneminde kullanılması önerilmez.
Böbrek ve idrar kesesi enfeksiyonlarında, böbrek taşı, romatizmal şikayetlerin hafifletilmesinde ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde kullanılır.
*2 gram kurutulmuş ince parçalanmış yapraklar bir cezve içerisinde üzerine 1 su bardağı kadar soğuk su ilave edilerek kısık ateşte kaynayıncaya kadar ısıtılır. Ateşten alındıktan sonra üzeri kapatılarak 10 dakika demlenir ve süzülür. Günde 3 bardak içilir.
Sakinleştirici, gaz söktürücü, terletici ve antiseptik etkilere sahiptir. Huzursuzluk ve uyku sorunlarını giderir. Baş dönmesi ve kulak çınlaması gibi şikayetleri azaltır. Hazımsızlık, baş ağrısı ve migrende de faydalıdır.
Huzursuzluk durumunda ve sakinleştirici olarak günde 2-3 bardak içilebilir. Uykusuzluk için yatmadan 1 saat önce içilmelidir.
Romatizmal rahatsızlıklarda ve dolaşım problemlerinde kılcal damarları güçlendirip dolaşımı uyarır. Hafızayı ve konsantrasyonu artırır. Baş ağrılarını hafifletir. Hazımsızlık, mide krampları ve şişkinlikte kullanımı önerilir.
Ağızda çiğnenirse ağız kokularını gidermede, sindirim salgılarını arttırmada, hazmı kolaylaştırmada ve bağırsak gazlarını gidermede yardımcı olarak kullanılmaktadır.
Orta ve hafif şiddetteki depresyonun tedavisinde, bağımlılık yapıcı maddenin kesilmesi ile oluşan yoksunluk sendromunun önlenmesinde, yoğun korku, endişe, huzursuzluk ve panik atak krizlerinin önlenmesinde etkilidir. Menopoz döneminde endişe, sıkıntı ve huzursuzluğun giderilmesinde yardımcıdır. Yatıştırıcı, sakinleştirici özelliğe sahiptir.
** Hamilelik ve emzirme döneminde kullanılması önerilmez.
Boğaz, solunum yolu, mide ve bağırsak iltihap ve ağrılarını gidermede faydalı olan son derece yumuşak bir çaydır. Karaciğer metabolizmasının sağlıklı çalışmasında etkilidir. Sakinleştirici, ağrı hafifletici ve kasları gevşetici etkisi vardır. Uyku bozuklukları tedavisinde ve sindirime yardımcı olarak kullanılabilir. Regl dönemlerinde yaşanan gerginlik ve adet sancılarını rahatlatır. 6. aydan sonra gaz sorunu olan bebeklerde kullanılabilir.
Mide ve bağırsak gazlarını giderir, hazmı kolaylaştırır. Adet kanamalarının düzenli olmasını sağlar. Anne sütünü arttırır. Sakinleştirici etkisiyle sinirleri yatıştırır, uykusuzluğu önler. Kan dolaşımının düzenlenmesini sağlar ve migren ağrılarını hafifletir.
Kan dolaşımını düzenleyen ıhlamur çiçeğinin yatıştırıcı özelliği vardır. Öksürük durumunda bağışıklık sisteminizi güçlendirerek grip ve soğuk algınlığına karşı korur. Boğaz tahrişini azaltır. Göğüs yumuşatıcı, rahatlatıcı, balgam söktürücü ve terletici etkilere sahiptir. Ihlamur böbrekleri yormadan vücutta biriken ödemin atılmasını sağlar.
A, B, C vitaminlerini içerir. Soğuk algınlığında, mide bulantısı ve hazımsızlık şikayetlerinde rahatlıkla kullanılabilir. Tansiyonu düşürür, sinir sistemini yatıştırır, stresi azaltır.
Mide bulantısına, migren ağrılarına iyi gelir. Soğuk algınlığı, grip, baş ve boğaz ağrısı ile regl dönemi kramplarda etkilidir. İştahı dengeler, kas yorgunluğunu azaltır.
**2 yaş altı çocuklara, kanama bozukluğu veya kan sulandırıcı ilaç kullananlara önerilmez.
Uçucu yağları düz kaslarda meydana gelen spazmları giderici olarak kullanılır. Bronşlardaki salgıları artırmada ve iltihap gidermede etkilidir. Gaz söktürücü ve süt artırıcıdır. Mide ve bağırsak hareketlerini artırır. Hayat akışını olumsuz etkileyen kronik kabızlık durumunda her yaşta güvenle kullanılabilecek bir metabolizma destekçisidir. Ancak laksatif etkisi sebebiyle günde 2 fincandan fazla tüketilmemelidir.
Mide-bağırsak spazmını azaltır, gaz söktürür, hazımsızlığa ve bulantıya iyi gelir. Migren, uykusuzluk ve baş dönmesine faydası olabilir. Nefes almayı kolaylaştırıcı etkisi ile astım, grip, bronşit ve öksürük için yararlıdır. Heyecan ve korkuyu yatıştırır, sinirleri gevşetir.
**Hamilelikte tüketimi önerilmez.
Ekinezya bağışıklık sistemi destekçisidir. Soğuk algınlığının yanı sıra virütik uçuk tedavisinde ekinezya çayının etkili olduğunu gösteren bilimsel çalışmalar vardır. 5-10 dakika demlenip günde 2-3 fincan tüketimi yararlı etkileri için yeterli olacaktır.
A, B ve C vitamini içeren kuşburnu sonbaharın vazgeçilmezi, kış aylarının ise baş tacı çayıdır. Antioksidan kapasitesi yüksektir. Kanı temizler. Kanserden korur. Bağışıklık sistemini destekler. Kronik yorgunluğa iyi gelir
Fiziksel veya zihinsel yorgunlukta kafein içeriği sayesinde uyarıcı etki yapar. Metabolizmayı hızlandırır. Terletici ve ödem atıcı etkileri için de tercih edilebilir. Ancak kullanım miktarı günde 2 fincanın üzerinde olmamalıdır.
**Kalp damar hastalarında ve yüksek tansiyonda tüketimi önerilmez.
Tarçın, tokluk hissi yaratır ve kan şekerini düzenler. Bu özellikleri bilimsel olarak da kanıtlanmıştır. Ancak hangi tarçın türünün kullanıldığı oldukça önemlidir. Çin tarçınının tadı buruktur. Ülkemizde besinlere aroma vermesi için kullanılan formu Seylan tarçınıdır. Seylan tarçını daha lezzetlidir. Kan şekerini dengelemek ve iştahı baskılamak için Seylan tarçını da oldukça etkilidir.
*Bitki çayları önerilen miktarda kullanıldığında herhangi bir risk taşımamaktadır.
**Tıbbi çayların etkisini göstermesi için belirli bir süre devamlı kullanılması gerekir.
İnfüzyon (Demleme): Çiçek, yaprak ya da uçucu yağ taşıyan çaylar infüzyon yöntemi ile hazırlanır. Bir miktar drog veya drog karışımı porselen ya da cam bir demlik veya çay fincanı içine konur, üzerine kaynar su ilave edilir. Demlik ya da fincanın ağzı kapalı şekilde 5-10 dk bekletilir. Daha sonra süzülerek içilir.
Dekoksiyon (Kaynatma): Kök, kabuk, meyve ve tohumlardan kaynatma yöntemi ile çay hazırlanır. Belli miktardaki drog cam kaynatma kabına (alüminyum olmamasına dikkat edilmelidir, çünkü drogla etkileşime girebilir) konulur. Karışıma belli miktar soğuk su eklenip kaynatılır. Kaynama başladıktan sonra 5-10 dk yavaş yavaş (kısık ateşte) kaynama sağlanır. Daha sonra süzülüp içilir.
Çay, demlenerek mi hazırlanacak yoksa kaynatmaya ihtiyaç var mı, var ise ne kadar kaynatılacak bunların bilinmesi bitki çayları ve faydaları açısından gereklidir. 😉
!!Bitki çayları ve faydaları hakkında yapılmış çok fazla araştırma yoktur. Bu sebeple nasıl bir etki göstereceği bilinemediğinden hamile kadınların, emziren annelerin, 2 yaş altı çocukların, kronik rahatsızlığı olan, ilaç kullananların, yaşlıların sağlığı tehlikeye atmamak adına bitki çaylarından uzak durmasını öneririm.
!!! Sanılanın aksine hiçbir bitki çayı kilo vermeyi ya da yağ yakımını direkt olarak sağlamaz! Sadece sindirim sistemini rahatlatıcı, fazla ödemi atıcı veya metabolizmayı kısa süreli düşük düzeyde hızlandırıcı etkide bulunabilir.
!!!! Hiçbir bitki çayları ve faydaları tek başına şifa veya mucize değildir. Optimum sağlığı, doğanın bize sunduğu sağlıklı besinleri, bir arada yeterli ve dengeli tüketerek yanı sıra düzenli egzersiz yaparak sağlayabiliriz.
Diyetisyen Fazile Yılmaz
İstanbul doğumlu olan Fazile Yılmaz, ortaokul yıllarından beri hayali olan diyetisyenlik mesleği için 2010-2014 yıllarında İstanbul Medipol Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik bölümünü bitirmiş, Diyetisyen unvanı alarak mezun olmuştur.
