Boynun ön tarafında bir kelebek şeklinde olan iç salgı bezi tiroit bezidir. Görevi T3 ve T4 isimli tiroit hormonlarını üretmek, depolamak ve gerektiğinde kana vermektir. Bu şekilde metabolizmanın düzenlenmesini sağlamaktadır.
Tiroit Hastalıkları Nelerdir
Tiroit hormonlarının fazla ya da az salgılanması iştahı etkilemektedir. Tiroit hormonları az üretildiğinde iştah azalırken, fazla üretildiğinde iştah artışı görülmektedir. Kilodaki farklılıklar ise tiroit hormonlarının metabolizma hızı üzerindeki etkisinden kaynaklanmaktadır. Hipotiroidi (tiroit hormonlarının az salgılanması, TSH yüksekliği) durumunda kilo artışı görülürken, Hipertiroidi (tiroit hormonlarının fazla salgılanması, TSH düşüklüğü) durumunda ise kilo kaybı görülür. Doktor kontrolündeki ilaç tedavisi ile bireyler ideal kilosuna kavuşabilmektedir.
Hipotiroidide Beslenme
- Mevsiminde bulunan besinlerden oluşan sağlıklı ve dengeli bir beslenme uygulayın. Kahvaltı-öğle-akşam yemeklerini aşağı yukarı aynı saatlerde düzenli şekilde devam ettirin.
- Selenyum ve çinko minerali tiroit hormonları için önemli role sahiptir. Dana ve hindi eti, deniz ürünleri, tam tahıllar, kuru yemişler, mercimek gibi selenyum kaynakları; kuru yemişler, sakatatlar, tavuk, hindi, balık, süt ürünleri, yumurta gibi çinko kaynakları beslenmede mutlaka yer almalıdır.
- Düşük olan metabolizma hızı nedeni ile fazla kalori almamak adına tavuk ve hindiyi derisiz, kırmızı eti ise yağsız olarak tercih edin.
- Omega-3 yağ asitleri tiroit fonksiyonlarını düzenleyici etkisi olduğundan haftada en az 2 kez balık tüketimi önerilir.
- Tam tahıl olan tahıl grubu besinlere, kuru baklagillere, kuru yemişlere, çörekotu ve hindistan cevizine beslenmenizde yer verin.
- Hipotiroidi durumunda en çok karşılaşılan durumlardan biri bireylerde ödem oluşmasıdır. Önüne geçmek için günlük 10-12 bardak su mutlaka için. Bunun yanında tuz ve sodyum içeriği yüksek besinlerin sınırlanması gerekir.
- Hastalığın şiddetlenmemesi için iyotlu tuz ve bu tuzu içeren tüm besinlerin beslenmeden çıkarılması gerekir. İYOTSUZ tuz ve iyotsuz tuz eklenmiş olan besinler ve yemekler tüketilebilir. Tuzsuz ekmek tüketilebilmektedir.
- Kansızlık (Anemi) oluşmaması için demir mineralinden zengin kaynaklar olan kırmızı et, yumurta, kuru meyveler, koyu yeşil yapraklı sebzeler beslenmede bulunması gerekir. Eğer kansızlık var ise demir emiliminin azalmaması için yemeklerle beraber süt grubu besinler (süt, yoğurt) ve çay, kahve tüketilmemelidir. Emilimi artırmak için C vitamini kaynağı bir besin öğüne eklenebilir. (limon, maydanoz, yeşil-kırmızı biber, domates, taze meyveler gibi)
- Kolesterol yüksekliği ve kabızlığın önlenmesi için beslenmedeki lif miktarı artırılmalıdır. Örneğin beyaz un ve mamülleri yerine tam tahıllı un ve mamülleri, yulaf, çiğ sebzeler, keten tohumu, pirinç yerine bulgur, meyve suyu yerine meyvenin kendisini tüketmek gibi.
- Kalsiyumdan zengin kaynaklar olan süt, yoğurt, peynir, koyu yeşil sebzeler yeterli miktarda beslenmede bulundurulmalıdır. Hipotiroidi durumunda belirli aralıklarla kemik taraması yapılması önerilir.
- Tiroit hormonlarının üretimini azaltan besinlere guatrojenik besinler Bunlar turp, beyaz lahana, brüksel lahanası, kara lahana, brokoli, karnabahar, kırmızı turp, şalgam, soya, yer fıstığı, darıdır ve mümkün olduğunca az tüketilmeliler.
- Kilo kontrolünü sağlamak ve metabolizma hızının artırmak amaçlı haftada en az 150 dakika egzersiz/spor yapılması gerekir.
Hipertiroidide Beslenme
- Hipertiroidi durumunda hormon üretiminin tetiklenmemesi için iyot mineral alımının azaltılması gerekir. Özellikle iyotlu tuz ve bu tuzu içeren tüm besinler beslenmeden çıkarılmalıdır. İYOTSUZ tuz ve iyotsuz tuz eklenmiş olan besinler ve yemekler tüketilebilir.
- Peynirin azaltılması gerekir. Makul miktarda tuzsuz peynir tüketilebilir.
- Dışarıda veya misafirliklerde tuzsuz yemek tercih ediniz veya durumunuzu önceden bildiriniz.
- İyot içeriği olan ilaçlar ve vitamin takviyelerine dikkat edilmeli.
- İyot içeriği olabilecek olan saç boyaları ve kına kullanılmamalıdır.
- Etiket okuma alışkanlığı edinilmelidir.
- Hipertiroidi durumunda deniz mahsulleri, süt, şalgam, mor lahana, turp, kuru yemiş tüketimi azaltmalı. Çay, kahve, alkol ve nikotin (sigara) metabolizma hızını artırdığından tüketmemesi gerekir. Tuzsuz ekmek tercih edilmelidir.
- Metabolizma hızının yüksek olmasından dolayı ihtiyaç olan protein alınmazsa kas erimeleri yaşanabilir. Buna ortam hazırlamamak adına yeterli protein alımı ile beraber düzenli egzersiz/sporun yaşam tarzı haline getirilmesi önerilir.
Haşimato Tiroidit
Haşimato, vücudun tiroit bezini yabancı olarak algılayıp yok etmeye çalışma, savaş açma durumudur. Bunun sonucunda tiroit hücreleri tahrip olur ve tiroit bezi küçülür. Hormon üretecek bez kalmayınca da tiroit hormonu yetmezliği ortaya çıkar. Başlangıçta normal olan tiroit hormonu seviyeleri zamanla azalmaya başlar, beraberinde TSH yükselir. Zamanla metabolizma hızı yavaşlar, kilo artışı görülür. Halsizlik, sürekli uyku ve depresyon hali, isteksizlik, saç ve ciltte kuruma, el ve yüzde şişlikler görülür.
Haşimato ve Beslenme
- Öncelikle doktor kontrolünde başlamış olduğunuz ilaç tedavisini aksatmadan uygulayın.
- İYOTSUZ tuz tüketilmelidir. İçerisine iyotlu tuz giren tüm besinlere dikkat edilmeli, etiket okuma alışkanlığı kazanılmalı.
- Haşimato hastalığına sahip bireylerin başta gluten içeren tüm tahıllar olmak üzere; kuru baklagiller, süt ürünleri ve şekeri beslenmelerinden çıkarmaları gerekir.
- Denizdeki iyotu alabileceğinden balık yerine mutlaka omega-3 takviyesi alın.
- Selenyum seviyenizi belirli zaman aralıklarında ölçtürün. Eksiklik varsa doktorunuzun kontrolünde takviye kullanın. Brezilya cevizi, balık, hindi, yumurta, mantar, ıspanak gibi selenyumdan zengin besinlere yer verilmelidir. Yukarıda bahsettiğim selenyum, çinko minerallerini almaya dikkat edin.
- Ödeme yatkınlık olması nedeniyle yeterli su tüketimine çok dikkat edilmeli.
- Yukarıda bahsettiğim guatrojenik besinleri tüketmemeye çalışın.
- Çay ve kahveyi azaltıp, yeşil çay içmeyi alışkanlık edinin.
- Mevsiminde taze sebze ve meyvelerin yer aldığı, her besin grubunun dengeli dağıldığı bir beslenme uygulayın. 2,5-3 saat aralarla öğün düzeni oluşturun.
Tiroit hastaları doktor kontrolünde olan ilaç tedavilerinin yanında ömür boyu beslenmelerine de dikkat etmeleri gerekir. Tüketilen besinler ve miktarları hormon seviyelerinde değişimlere neden olabilmektedir.
Tiroit rahatsızlığı olan kişilerin İYOTSUZ tuz tüketmesi gerekir, sağlıklı bireylerin ise İYOTLU. Eğer evde bir kişi iyotsuz tüketmesi gerekiyorsa yemekler tuzsuz yapılıp herkes kendi tuzunu ekleyebilir.
Stres, birçok hastalık gibi tiroit hormonlarını da etkiler. Özellikle bahar aylarında hormonal değişim görülebilmektedir. Stresle baş etme yollarınız olsun.
Sağlıklı Günler.. 🙂
Diyetisyen Fazile Yılmaz
